اشتهای ریسک در شبکه بانکی چیست و چطور قابل اندازه‌گیری است؟ چرا در بانک‌ها سنجش ریسک مساله‌ای ضروری و دارای اهمیت بالاست؟
در دنیای پیچیده و پویای بانکداری و مؤسسات مالی، مواجهه با ریسک‌های متعدد و متنوع امری اجتناب‌ناپذیر است. از جمله ابزارهای اساسی در مدیریت این ریسک‌ها، تعیین «اشتهای ریسک» است.
در این گزارش، به تحلیل اهمیت تعیین اشتهاهای ریسک در بانکداری می‌پردازیم و نقش آنها در مدیریت ریسک مالی را بررسی می‌کنیم.
اشتهای ریسک به چه معناست؟
اشتهای ریسک به عنوان یک نهاد استراتژیک در بانکداری تعریف می‌شود که تعیین می‌کند که بانک چه میزان از انواع مختلف ریسک‌ها را در فعالیت‌های خود می‌پذیرد و مدیریت می‌کند. این اشتهاها به عواملی مانند ریسک اعتباری، ریسک بازار، ریسک عملیاتی، و دیگر ریسک‌های مرتبط با فعالیت بانک، توجه دارند. سازمان‌ها برای آنکه بتوانند در بازارهای کنونی پیشرو باشند، باید رویکردی یکپارچه اتخاذ کنند، به نحوی که بتوانند بر ارزش‌های به دست آمده از ارتقای حاکمیت ریسک سرمایه‌گذاری کنند.
چنین رویکردی باید به‌طور متعادل بر ریسک‌های مالی و غیرمالی در کوتاه‌مدت و بلندمدت متمرکز شود، انتظارات قانونی و مدیریتی در حال ظهور را در نظر گیرد، نتایج ملموسی ایجاد کند و بیشترین فایده را در قبال هزینه‌های جذب شده به همراه داشته باشد. این رویکرد «حاکمیت ریسک ۲۰۲۰» نام‌گذاری شده است.
چرا تعیین اشتهاهای ریسک در بانک‌ها اهمیت دارد؟
1. مدیریت مؤثر ریسک
اشتهاهای ریسک به بانک‌ها امکان می‌دهند تا ریسک‌های خود را به صورت مؤثرتری مدیریت کنند. با تعیین میزان ریسکی که باید پذیرفته شود، بانک‌ها می‌توانند بهترین استراتژی‌های مدیریت ریسک را تدوین کنند.
2. پایداری مالی
اشتهاهای ریسک کمک به بانک‌ها می‌کنند تا پایداری مالی خود را حفظ کنند. با تعیین میزان حداکثر ریسکی که می‌توانند تحمل کنند، از ورشکستگی و مشکلات مالی پیشگیری می‌شود.
3. تصمیم‌گیری‌های بهتر
اشتهاهای ریسک به مدیران بانک اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری‌های بهتر در مورد تسهیلات مالی، سرمایه‌گذاری‌ها و سیاست‌های مالی فراهم می‌کنند.
بسیاری از ورشکستگی‌های سیستم بانکی از تجمع ریسک‌های تشخیص داده نشده در طول زمان و در انتها عبور از آستانه تحمل سیستم اتفاق می‌افتد. همین عامل نقشی تعیین‌کننده در بحران ۲۰۰۸-۲۰۰۷ ایفا کرده و توجه قانون‌گذاران را به نحوه استوار کردن هر چه بیشتر این صنعت جلب کرده است.
در ابتدای امر، مراجع ذی‌صلاح بر جذب سرمایه و نقدینگی بیشتر برای کاهش احتمال ورشکستگی متمرکز شدند. لیکن مراجع یادشده در حال حاضر، بر حاکمیت ریسک و ارتقای فرآیندهای درونی بانک‌ها به‌منظور اجتناب از تجمع بیش از حد ریسک تاکید دارند. اشتهای ریسک و توانایی پاسخگویی شفاف آن در کانون این توجهات قرار دارد.
در حوزه ریسک، مقالات گروه موسوم به هیات ثبات مالی (FSB) به‌عنوان نهاد بین‌المللی پایش و مشاوره سیستم مالی جهانی، همواره راهگشا بوده است. تعدادی از مقالات این هیات سعی در اشاعه تفکر نظارتی مبتنی بر حاکمیت ریسک، فرهنگ ریسک، و اشتهای ریسک دارند که تاثیری بنیادین بر نحوه مدیریت بانک‌ها خواهند داشت.
در تمام تصمیمات کسب‌وکار لازم است که نقشی کلیدی برای اشتهای ریسک در نظر گرفته شود و ریسک‌های غیرمالی از قبیل ریسک جریانات کسب‌وکار (Conduct Risk)، ریسک تطبیق (Compliance Risk) و ریسک قانونی در کنار ریسک‌های مالی پوشش داده شوند. برآورد این انتظارات چالش‌های عمده‌ای را متوجه صنعت بانکی خواهد کرد.
مدیران چگونه بر اشتهای ریسک نظارت کنند؟
در نوامبر ۲۰۱۳ هیات ثبات مالی «اصول یک چارچوب کارآمد برای اشتهای ریسک» را تدوین کرد که ضمن استاندارد کردن زبان و اجزای چارچوب اشتهای ریسک، انتظارات نظارتی برای اجرای آن و نقش هیات‌مدیره و مدیریت ارشد را تشریح کرده است. اجزای این چارچوب عبارت است از:
ظرفیت ریسک – بیشترین سطح ریسک که یک موسسه مالی می‌تواند تصور کند، با در نظر گرفتن: منابع آن موسسه (قبل از لحاظ کردن الزامات سرمایه و نقدینگی) و محیط عملیاتی (به‌عنوان مثال زیرساخت موسسه و تخصص مدیریت ریسک) و الزامات موسسه برای صاحبان سهام.
بیانیه اشتهای ریسک سطوح تجمعی و انواع ریسکی که یک موسسه مالی تمایل به پذیرش یا اجتناب از آن برای نیل به اهداف کسب‌وکار خود دارد را شامل می‌شود. بیانیه باید مشتمل بر بیانیه‌های کیفی و سنجه‌های کمی تبیین شده براساس درآمدها، سرمایه و سنجه‌های ریسک و نقدینگی باشد و هر دو نوع ریسک‌های مالی و غیرمالی را تحت پوشش قرار دهد.
اشتهای ریسک – سطوح تجمعی و انواع ریسکی که یک موسسه مالی تمایل دارد در حدود ظرفیت خود اتخاذ کند.
چارچوب اشتهای ریسک – رویکرد کلی مشتمل بر سیاست‌ها، فرآیندها، حدود، کنترل‌ها و سیستم‌هایی است که اشتهای ریسک از طریق آنها ایجاد، تبادل و پایش می‌شود.
