وام حمایتی یا وام‌های یارانه‌ای نقش مهمی در توسعه اقتصادی و کاهش نابرابری‌ها در سراسر جهان دارند. در ایران وام‌هایی مانند وام ازدواج و وام فرزندآوری از جمله وام‌های حمایتی هستند.
این وام‌ها از سوی بانک‌ها به گروه‌های مختلف از جمله کارآفرینان کوچک، کشاورزان، دانشجویان، خانواده‌های کم‌درآمد، و جوامع محروم کمک می‌کنند تا به منابع مالی دسترسی پیدا کرده و بهبود زندگی خود را تحقق بخشند. هر کشور و منطقه‌ای بسته به نیازهای خاص خود و سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی، برنامه‌های حمایتی و وام‌های یارانه‌ای منحصر به فردی را ارائه می‌دهد. در این گزارش، به بررسی مهم‌ترین وام‌های حمایتی در دنیا خواهیم پرداخت.
1. میکرووام‌ها (Microcredit) در کشورهای در حال توسعه
یکی از شناخته‌شده‌ترین وام حمایتی در سطح جهان، میکرووام است که به ویژه در کشورهای در حال توسعه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این وام‌ها با مقادیر کوچک به افرادی که به‌طور معمول از دسترسی به منابع مالی بانک‌ها محروم هستند، اعطا می‌شود. بانک گرامین در بنگلادش، به عنوان یکی از پیشگامان این مدل وام، به زنان و مردان فقیر کمک می‌کند تا با وام‌های کوچک کسب‌وکارهای کوچک خود را راه‌اندازی کنند. این وام‌ها تأثیر عمیقی بر توسعه اقتصادی جوامع محلی و کاهش فقر داشته‌اند.
به دنبال موفقیت بانک گرامین، بسیاری از کشورهای دیگر، از جمله هند، کنیا، نیجریه و برخی از کشورهای آمریکای لاتین، نیز سیستم‌های مشابهی را برای حمایت از کارآفرینان محلی به کار گرفته‌اند. این نوع وام‌ها به ویژه به زنان کارآفرین، که اغلب دسترسی کمتری به منابع مالی دارند، اختصاص داده می‌شود و نقش مهمی در بهبود وضعیت معیشتی آنان دارد.
2. وام حمایتی دانشجویی (Student Loans)
یکی از مهم‌ترین وام حمایتی که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه ارائه می‌شود، وام‌های دانشجویی است. این وام‌ها با هدف تسهیل دسترسی دانشجویان به آموزش عالی اعطا می‌شود و به دانشجویان این امکان را می‌دهد که هزینه‌های تحصیل و زندگی خود را پوشش دهند.
در کشورهایی مانند ایالات متحده آمریکا، وام‌های دانشجویی بخش عمده‌ای از حمایت‌های مالی دولت به دانشجویان را تشکیل می‌دهند. این وام‌ها معمولاً با نرخ بهره پایین‌تر و شرایط بازپرداخت بلندمدت اعطا می‌شوند تا دانشجویان بتوانند پس از فارغ‌التحصیلی و با آغاز به کار، به راحتی اقساط وام را پرداخت کنند. در برخی کشورها مانند انگلستان و استرالیا نیز، سیستم وام‌های دانشجویی با برنامه‌های بازپرداخت مبتنی بر درآمد (Income-Contingent Repayment) همراه است که به فارغ‌التحصیلان اجازه می‌دهد اقساط وام را بر اساس درآمد فعلی‌شان پرداخت کنند.
3. وام‌های کشاورزی (Agricultural Loans)
وام‌های کشاورزی یکی دیگر از وام حمایتی مهم در دنیا هستند که به ویژه در کشورهای کشاورزی و در حال توسعه نقش کلیدی دارند. این وام‌ها با هدف افزایش تولید و بهره‌وری کشاورزان و حمایت از اقتصادهای روستایی ارائه می‌شوند. کشورهایی مانند هند، چین، برزیل و آفریقای جنوبی برنامه‌های گسترده‌ای برای ارائه وام‌های کشاورزی به کشاورزان کوچک و متوسط اجرا کرده‌اند. در این برنامه‌ها، کشاورزان می‌توانند از وام‌های کم‌بهره برای خرید ماشین‌آلات کشاورزی، بذر، کود، و حتی توسعه زمین‌های کشاورزی استفاده کنند. این وام‌ها نه تنها به بهبود شرایط معیشتی کشاورزان کمک می‌کند، بلکه تأثیر مستقیمی بر امنیت غذایی و توسعه اقتصادی جوامع دارد.
4. وام‌های حمایتی برای کسب‌وکارهای کوچک (Small Business Loans)
کسب‌وکارهای کوچک به عنوان ستون فقرات بسیاری از اقتصادهای جهانی شناخته می‌شوند و در ایجاد اشتغال و تقویت اقتصاد محلی نقش اساسی دارند. بسیاری از دولت‌ها و مؤسسات مالی در سراسر جهان برنامه‌های وام‌دهی ویژه‌ای برای حمایت از این کسب‌وکارها راه‌اندازی کرده‌اند. در ایالات متحده آمریکا، اداره کسب‌وکارهای کوچک (Small Business Administration – SBA) یکی از مهم‌ترین نهادهایی است که وام حمایتی با بهره کم و شرایط بازپرداخت انعطاف‌پذیر به کارآفرینان و کسب‌وکارهای نوپا ارائه می‌دهد. در اتحادیه اروپا، بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) به ارائه وام‌های ویژه برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SMEs) می‌پردازد. این وام‌ها به کارآفرینان کمک می‌کنند تا سرمایه لازم برای گسترش کسب‌وکار خود را به‌دست آورند و به ایجاد شغل‌های جدید در بازار کمک می‌کنند.
5. وام‌های مسکن (Housing Loans)
وام‌های مسکن یکی دیگر از وام حمایتی مهم است که در بسیاری از کشورها ارائه می‌شود. این وام‌ها به خانواده‌ها کمک می‌کنند تا خانه‌های خود را خریداری کرده یا ساخت و ساز کنند. کشورهای مختلف با توجه به سیاست‌های اجتماعی خود، برنامه‌های متفاوتی برای حمایت از اقشار کم‌درآمد در خرید مسکن دارند. به عنوان مثال، در ایالات متحده برنامه‌های ویژه‌ای مانند FHA Loans وجود دارد که توسط اداره مسکن فدرال حمایت می‌شود. این وام‌ها با بهره‌های کم و شرایط بازپرداخت آسان به خانواده‌های کم‌درآمد یا متوسط کمک می‌کند تا خانه‌دار شوند. در کشورهای دیگر، مانند آلمان، دولت‌ها وام‌های کم‌بهره به شهروندانی ارائه می‌دهند که قصد ساخت یا نوسازی خانه‌های خود را دارند.
6. وام‌های اضطراری (Emergency Loans)
وام‌های اضطراری نوعی دیگر از وام حمایتی هستند که در شرایط بحران و اضطراری به افراد یا کسب‌وکارها ارائه می‌شوند. این وام‌ها برای کمک به کسانی است که در اثر بلایای طبیعی، بحران‌های مالی یا حوادث غیرمترقبه آسیب دیده‌اند. بسیاری از دولت‌ها در سراسر جهان برنامه‌های اضطراری برای ارائه این وام‌ها دارند. به عنوان مثال، پس از وقوع زلزله‌های شدید در ژاپن یا طوفان‌های شدید در فیلیپین، دولت‌های این کشورها به سرعت وام‌های اضطراری با بهره‌های کم و شرایط بازپرداخت طولانی به افراد و کسب‌وکارهای آسیب‌دیده ارائه کرده‌اند. هدف این وام‌ها کمک به بازسازی مناطق آسیب‌دیده و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی افراد و کسب‌وکارها است.
7. وام‌های انرژی پاک (Clean Energy Loans)
در سال‌های اخیر، با افزایش نگرانی‌ها درباره تغییرات اقلیمی، بسیاری از کشورها و مؤسسات مالی اقدام به ارائه وام‌های انرژی پاک کرده‌اند. این وام‌ها با هدف ترویج استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش انتشار کربن ارائه می‌شوند. کشورهایی مانند آلمان، سوئد و کانادا برنامه‌های وام‌های ویژه‌ای برای خانواده‌ها و کسب‌وکارها جهت استفاده از انرژی‌های پاک مانند انرژی خورشیدی، بادی، و ژئوترمال طراحی کرده‌اند. این وام‌ها نه تنها به حفظ محیط زیست کمک می‌کنند، بلکه از نظر اقتصادی نیز به صرفه‌جویی در مصرف انرژی و کاهش هزینه‌های انرژی خانوارها و کسب‌وکارها کمک می‌کنند.
وام حمایتی به عنوان یکی از ابزارهای مهم در توسعه اقتصادی و کاهش نابرابری‌ها در جوامع مختلف شناخته می‌شوند. این وام‌ها با هدف حمایت از گروه‌های مختلف اجتماعی، از کشاورزان و کسب‌وکارهای کوچک تا دانشجویان و خانواده‌های کم‌درآمد، ارائه می‌شوند و تأثیر قابل‌توجهی بر بهبود وضعیت زندگی و توسعه جوامع دارند. از میکرووام‌ها گرفته تا وام‌های مسکن و انرژی پاک، هر یک از این وام‌ها نقش مهمی در پیشبرد اهداف اجتماعی و اقتصادی کشورهای مختلف ایفا می‌کنند.
