مفهوم ریسک برای کسانی که در نهادهای مالی مخوصا بانک‌ها فعالیت می‌کنند، مفهوم مهمی است. اما چقدر مفاهیم تخصصی در این حوزه را می‌شناسیم؟
مفاهیم ریسک سال‌هاست به عنوان یکی از موضوعات کلیدی در حوزه موسسات مالی در حال بررسی و موشکافی است. اشخاص، موسسات، شرکت‌ها، بانک‌ها و دولت‌ها در مسیر خود با ریسکهای متفاوتی روبه‌رو هستند که سعی می‌کنند از آنها اجتناب کنند یا به صورتی احتمال زیان آنها را کمینه کنند.
بانک ها به طور خاص در مسیر خود با ریسکهای مختلفی روبه‌رو هستند که گاهی ماهیت مالی دارد و گاهی غیر مالی است.
ریسکهای بانکی را می‌توان به روش‌های متفاوتی طبقه‌بندی کرد.
در روش معمول این ریسکها به چهار دسته کلی: نقدینگی، اعتباری، بازار و عملیاتی دسته‌بندی میشود. البته هر سازمان می‌تواند این تقسیم‌بندی را متناسب با نیازهای خود تغییر دهد.
طبقه بندی ریسک چه فوایدی دارد؟
1- چارچوبی برای تعریف مسئولی‌تها ایجاد می‌گردد که می تواند به طراحی بهتر کنترل‌های داخلی و تسهیل گزارشگری ریسک بینجامد.
2- به بانک کمک می کند ریسکهای مرتبط با هر قسمت را شناسایی کند.
3- به مدیران کمک می کند که رابطه میان ریسکهای مختلف را درک کنند.
با انواع ریسک در حوزه فعالیت بانک‌ها آشنا شوید
برای فهم و انتقال بهتر مفاهیم، ریسکهای مالی به چهار دسته اصلی تقسیم بندی شده اند که عبارتند از:
ریسک نقدینگی
ریسک نقدینگی، زمانی اتفاق می¬افتد که یک شخص، یک کسب‌وکار یا یک موسسه مالی مانند بانک نتواند بدهی‌ها و تعهدات کوتاه‌مدت خود را تسویه کند. روزانه بانک با ورود و خروج نقدینگی مواجه است. برای مثال پرداخت سود سپرده‌ها نقدینگی و دریافت سود تسهیلات ورودی نقدینگی محسوب میشود.
بانک باید روزانه نقدینگی کافی برای مبالغی که از بانک خارج میشود داشته باشد. لذا مدیریت ریسک نقدینگی حول محور این واقعیت می‌چرخد که خروجی‌ها و ورودی‌های نقدینگی با یکدیگر تراز باشند و نیز بانک نقدینگی کافی برای دوران بحران داشته باشد.
ریسک اعتباری
احتمال زیانی است که در نتیجه عدم بازپرداخت تسهیلات پرداخت شده ایجاد میشود. معمولا به طور سنتی این ریسک موقعی است که مشتری یعنی وام گیرنده بخشی از اصل و سود یا کل مبلغ تسهیلات را بازپرداخت نکند.
پرداخت تسهیلات عموماً مهم‌ترین منبع درآمد بانک‌ها است، بنابراین مدیریت ریسک اعتباری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
بانک‌ها برای مدیریت ریسک اعتباری، مشتریان خود را رتبه‌بندی می‌کنند تا احتمال نکول تسهیلات پرداختی را به حداقل برسانند.
ریسک بازار
ریسک بازار، احتمال زیانی است که برای فرد یا موسسه مالی در اثر تغییرات بازار اتفاق می‌افتد.
برای مثال منابع ارزی بانک در اثر افزایش نرخ ارز با ارزش‌تر و منابع ریالی کم ارزش‌تر می‌شوند. مدیریت دارایی‌های بانک، توزیع درست میان دارایی‌های منقول و غیر منقول از روش‌های مدیریت ریسکها بازار است. از طرف دیگر صندوق گردانی و مدیریت قیمت سهام بانک نیز بخشی از این ریسک هستند.
ریسک عملیاتی
ریسک عملیاتی، احتمال زیانی است که در اثر هرگونه خطا یا اشکال در عملیات بانک ایجاد میشود. دامنه این ریسک از خطای انسانی تا ریسک سایبری و فساد مالی گسترده است. هر بخش از عملیات بانک که هدف خاصی را دنبال می‌کند با ریسک عملیاتی مواجه است. از کارمندی که در شعبه به اشتباه حساب دیگری را بدهکار می‌کند تا برنامه‌نویسی که باعث پایین آمدن سرور اینترنت بانک میشود و یا آتش‌سوزی که در جعبه تقسیم یک شعبه بانک رخ می‌دهد، همه جزء ریسکهای عملیاتی هستند که باید مدیریت شوند.
علاوه بر این موارد به خطر افتادن شهرت بانک نیز جزء ریسکهای عملیاتی است که به صورت غیر مستقیم عملیات بانک را دچار مشکل می‌کند. عموماً بانک‌ها برای مدیریت ریسک عملیاتی، سعی می‌کنند اتفاقات را شناسایی کنند و از عدم تکرار آنها جلوگیری نمایند. و البته به موازات آن سرمایه احتیاطی کافی برای پوشش زیان‌های ناشی از اتفاقات غیرمترقبه را ذخیره نمایند.
