مدل کملز و ارزیابی سلامت مالی بانک‌ها براساس آن یکی از مهم‌ترین و به‌روز ترین معیارهای در سیستم‌های بانکی است. در این مطلب به بررسی این مدل می‌پردازیم.
۱. مدل کملز چیست؟
سیستم رتبه‌بندی کَملز (CAMELS) برای رتبه‌بندی سرپرستی و نظارت و اطمینان از شرایط ایمنی و سلامت یک بانک تدوین شده است. کملز یک سرنام یا واژه اختصاری از شش عاملی است که برای ارزیابی بانک‌ها به کار می‌روند. کملز فقط برای مدیران ارشد برای شناخت و تنظیم‌گری ریسک‌های احتمالی بانک بکار گرفته می‌شود.
در این رتبه‌بندی بانک‌ها، برای هر بانک رتبه و امتیازی بین ۱ تا ۵ در نظر می‌گیرند. قدرت ارزیابی سلامت بانکی کملز را باید در توانایی‌های آن سیستم در تشخیص نهاد‌های مالی در مواجه شدن با مشکلات مالی و بقا یا عجز و شکست و درماندگی آن‌ها جستجو کرد.
۲. مدل کملز مخفف چیست؟
کملز از حرف اول کلمات زیر ساخته شده است:
(کفایت سرمایه) = Capital adequacy
(دارایی‌ها) = Assets
(توانایی مدیریتی) = Management capability
(سود و عایدی) = Eearning
(نقدینگی) = Liquidity
(حساسیت) = Sensitivity
۳. معیار امتیاز دهی مدل کملز چگونه است؟
برای هر یک از آن ۶ گروه یا عامل، عددی یا معیاری (score) یا امتیازی بین ۱ تا ۵ در نظر می‌گیرند. یک بهترین امتیاز را نشان می‌دهد و بیانگر آن‌است که نهاد مزبور از عملکردی قوی و مدیریت ریسک کارآمد برخوردار است. از طرف دیگر نمره ۵ ضعیف‌ترین عملکرد را حکایت می‌کند که هشداری است که به احتمال زیاد، بانک با عجز و شکست (Failure) و درماندگی مالی مواجه می‌شود و نیازمند اقدام عاجل برای مقابله با آن وضعیت باید باشد.
اگر یک نهادی رتبه‌بندی وضعیت مالی او امتیاز و عددی بین ۱ تا ۵ باشد هر کدام تغییر و تعبیر خاص خود را دارند:
- امتیاز و رتبه ۱ دلالت برآن دارد که بانک مزبور از عملکردی قوی و سلامت مالی برخوردار بوده و مدیریت ریسک کارآمدی را در دست اجرا دارد.
- امتیاز و رتبه ۲ بدان معنی است که نهاد مالی مزبور از سلامت مالی برخوردار است هر چند نقاط ضعف معمولی و متوسطی نیز دارد.
- امتیاز و رتبه ۳ پیشنهادش آن‌است که نهاد مزبور نشان‌دهنده نگران، داشتن یک سرپرستی و هدایت و نظارت در ابعاد گوناگون است.
- امتیاز و رتبه ۴ حکایت از آن دارد که از سلامت مالی خوب و مناسبی برخوردار نیست، بنابراین، به خاطر مشکلات مالی جدی با ناایمنی مواجه است.
- امتیاز و رتبه ۵ نشانگر آن‌است که نهاد مزبور بطور بنیادی ناسالم بوده و از استحکام و بنیه قوی لازم برخوردار نیست و مدیریت ریسک در آنجا ناکافی و ناکارآمد است.
۴. مدل کملز چه اهمیتی دارد؟
براساس معیارهای کمیته بال، بانک‌ها با ریسک‌های گوناگونی نظیر ریسک اعتباری، ریسک بازار، ریسک عملیاتی و ریسک نقدینگی مواجه هستند. وجود یک سیستم مناسب برای رتبه بندی بانک‌ها باعث افزایش سلامت و شفافیت در نظام بانکی و شناسایی ضعف‌ها خواهد شد.
رتبه بندی باعث می‌شود تا بانک‌های ضعیف و قوی از لحاظ سلامت و شفافیت شناسایی شوند و عموم مردم بتوانند ارزیابی مناسبی از وضعیت بانک‌ها و در نهایت انتخاب بانک خوب داشته باشند.
۵. کلمز برای چه گروه‌هایی ملاک تصمیم‌گیری است؟
نظام بانکی یکی از با اهمیت‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور است که بیشترین ارتباط را با بخش کلان اقتصادی کشور دارد و هرگونه نوسان و بی ثباتی آن می‌تواند بر اقتصاد کلان کشور اثرگذار باشد؛ بنابراین بررسی عملکرد صنعت بانک داری و تحلیل سلامت بانکی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
رتبه بندی بانک‌ها و موسسات مالی برای سه گروه اهمیت دارد، ناظران به منظور نظارت بر بانک‌ها و موسسات مالی و جلوگیری از بحران‌های بانکی، سپرده گذاران برای انتخاب بانک و موسسه مالی مناسب و برتر برای سپرده گذاری و سهامداران برای ارزیابی و انتخاب گزینه مناسب به منظور خرید و فروش سهام و سرمایه گذاری.
(توضیح: اطلاعات این گزارش از یادداشت احمد یزدان‌پناه؛ استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا(س) استخراج شده است)
